Belgie en Nederland ondertekenen intentieverklaring rond 'estuaire' vaart: goed nieuws voor Brugge!

Op maandag 5 december 2022 hebben mijn partijgenoten Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters, Belgisch minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne en Nederlands minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers een intentieverklaring rond estuaire vaart ondertekend in Brussel. Estuaire vaart duidt op het varen met versterkte binnenvaartschepen over de Noordzee, langs de Belgische kust, op de route tussen de havens van Oostende en Zeebrugge en de monding van de Westerschelde in Nederland. “Deze intentieverklaring is een bilateraal akkoord tussen België en Nederland om die versterkte binnenvaartschepen ook toegang te geven tot niet-Vlaamse zeehavens op het binnenvaartnetwerk én op de Westerschelde – iets wat juridisch gezien vandaag nog niet mag”, aldus minister Peeters.

Dit is voor de West-Vlaamse havens maar ook voor de Stad Brugge bijzonder belangrijk nieuws. Het is een mijlpaal voor een betere binnenvaartontsluiting van de haven in Zeebrugge, wat goed is voor het milieu én voor de leefbaarheid aan en rond het kanaal Oostende-Brugge-Gent en het stuk Brugse ringvaart.

Over het ontstaan van estuaire vaart en de bestaande uitdagingen:

Een succesvolle haven is goed aangesloten op alle vervoermodi: spoor, weg én binnenvaart. Dat wordt de ontsluiting van de haven genoemd. De binnenvaartontsluiting voor Port of Antwerp-Bruges was al altijd problematisch in de haven van Zeebrugge, vooral voor tank- en containervaart. Voor grotere binnenschepen van meer dan 2.500 ton was er nooit de mogelijkheid om vanuit het binnenvaartnetwerk de haven van Zeebrugge te bereiken. Om die reden werd het concept van ‘estuaire vaart’ in het leven geroepen. Juridisch werd dit verankerd in een Koninklijk Besluit van 8 maart 2007 betreffende binnenschepen die ook voor niet-internationale zeereizen worden gebruikt. Dat zijn versterkte binnenschepen die een beperkt kusttraject mogen varen tussen Vlaamse havens.

Om de versterkte binnenvaartschepen optimaal te gebruiken, zou het mogelijk moeten zijn om ze via de Westerschelde verder het binnenvaartnetwerk op te laten varen, of de trajecten af te leggen waarbij ook Nederlandse havens zoals North Sea Port- Vlissingen aangelopen worden. Maar in de regel kan dat vandaag nog niet, omdat het schip in zo’n situatie juridisch gezien een ‘internationale’ reis maakt. Daardoor valt het schip automatisch onder het rechtstelsel van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO), die veel strengere normen voor zeeschepen hanteert. Estuaire schepen kunnen vandaag niet aan die normen en voorwaarden voldoen.

Om dat probleem aan te pakken, liet het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) in 2021 een juridische analyse opmaken met mogelijke oplossingspistes. Die analyse bracht een zevental mogelijke oplossingen met zich mee. Na uitgebreide analyse en constructief overleg met de federale overheid op vlak van haalbaarheid en efficiëntie werd gekozen voor een bilateraal akkoord met Nederland.

Daarnaast hebben zowel het Departement MOW als het Directoraat-Generaal Scheepvaart op ambtelijk niveau onderhandeld en goede relaties opgebouwd met de Nederlandse collega’s. Dat werd verdergezet in het kader van het zogenaamde Thalassa-overleg op 19 april 2022, waar tussen de Belgische en Nederlandse regeringen en ministers afgesproken werd om gezamenlijk aan een oplossing te werken. Als eerste stap werd deze intentieverklaring opgemaakt, waarin het politiek engagement genomen wordt door de drie betrokken ministers.

Grote dank dus aan Open Vld Ministers Lydia Peeters en Van Quickenborne. Minister Van Quickenborne stelde het zo bij de ondertekening: “Na jaren onderhandelen hebben we met de Vlaamse en Nederlandse collega’s een oplossing uitgewerkt over estuaire vaart tussen België en Nederland mogelijk te maken. Dit is van cruciaal belang voor de ontsluiting van de haven Antwerpen-Brugge en meer bepaald vanuit Zeebrugge naar het hinterland. Deze overeenkomst ligt in lijn met internationale en Europese verplichtingen en waarborgt ook een voldoende veiligheidsniveau.”

Volgende stappen

Na deze intentieverklaring moeten de eigenlijke juridische afspraken uitgewerkt worden. Dat kan via een verdrag of een Benelux-beschikking. Bedoeling is om een ontwerp klaar te hebben tegen 31 januari 2023. In zo’n verdrag of Benelux-beschikking staan alle modaliteiten en voorwaarden die de bilaterale overeenkomst tussen België en Nederland met zich meebrengt.

De intentieverklaring en de daaropvolgende juridische afspraak (verdrag of Benelux-beschikking) zullen zowel de haven van Zeebrugge als de sector een boost geven: schepen krijgen zo namelijk een groter afzetgebied, langere vaartrajecten en meer lading. Het bilateraal akkoord zal een grote economische impact hebben op de ontsluiting van de haven van Zeebrugge voor het binnenvaartnetwerk.