Beleidsnota Defensie: duidelijke engagementen, weinig verrassingen

De defensie-beleidsnota voor het jaar 2022 van Minister Dedonder werd op 17 november voorgesteld. De nota (en dus ook komende parlementaire debat dat nu zal volgen) staat natuurlijk voornamelijk in het teken van de aangekondigde herziening van de strategische visie uit 2016 én van de programmawet die de nieuwe investeringen voor de komende jaren zal bepalen. Die 2 documenten zijn essentieel voor toekomst van de Belgische Defensie, eigenlijk zelfs meer dan de beleidsnota op zich. Het is op zich spijtig dat de werkzaamheden in de schoot van de Regering nog niet afgerond werden zodat de beleidsnota 2022 zich volledig zou kunnen inschrijven in deze visie maar ook hier geldt het gekende adagium: de kwaliteit van het werk is op zich belangrijker dan de timing. 

Geen verrassing: het personeel staat terecht opnieuw als 1e prioriteit vermeld. De verbetering van de voorwaarden om militair te zijn (en vooral te worden) staat centraal. Onder andere over de lonen werd al gecommuniceerd door de Minister. Belangrijk voor mij is dat ook op vlak van de reserve in 2022 eindelijk belangrijke aanpassingen aangekondigd worden. Onder andere op het vlak van de combinatie van het reservist zijn met de dagelijkse job van de reservist is er veel werk. Ook op het vlak van tucht komen er wijzigingen. Positief is ook dat er een klokkenluider-statuut komt, ik stelde hier recent nog een vraag over. Minder uitgewerkt in dit hoofdstuk maar essentieel is en blijft natuurlijk: hoe vermijden we dat we massaal aanwerven langs de voordeur maar dan de rekruten korte tijd daarna langs de achterdeur alweer weglopen. Dit is een gigantisch probleem dat specifieke actie verdient. Dat de rekrutering bijzonder goed loopt is zonder meer positief en de jubelberichten hierover zijn terecht, helaas verneem ik van op het terrein dat de kwaliteit (kennis, attitude, …) van de rekruut niet altijd optimaal is en dat de uitstroom toch bijzonder hoog blijft. Ik ga hier opvolgvragen over stellen. 

De eerder aangekondigde reorganisatie van de defensiestaf wordt uitgebreid besproken. De resultaten van de aangekondigde studie komen medio 2022. Het nieuw te bouwen hoofdkwartier zal op basis hiervan geconcipieerd worden. Bijzonder positief is dat Minister de lokale commandanten meer verantwoordelijkheid wil geven op vlak van middelen en personeel. Die vraag bestaat al lang, actie lijkt er nu aan te komen. 

ADIV krijgt logischerwijze natuurlijk ook veel aandacht. Positief is dat zal worden onderzocht of een specifieke inlichtingencarrière kan worden vormgegeven. Dit zou op de lange termijn kunnen zorgen voor een volwaardige plaats van de inlichtingen binnen Defensie, daar waar nu vaak leidinggevenden geplaatst worden die een zeer specifieke militaire kennis hebben (een luchtcomponent-generaal, een tankist, …). De verdere en verbeterde samenwerking met de Veiligheid van de Staat is een logische uitloper van de affaire Conings. 

De link tussen de inlichtingen en cyber wordt gemaakt. Tegen eind 2022 zal een Cyber Command worden opgezet, die verder moet uitgroeien tot een component. De problematiek van personeel met skills wordt benoemd. Uit de tekst van de beleidsnota is niet duidelijk of de cybercapaciteit ook offensief zal ingezet worden. Ik ben daar voorstander van en bepleitte dit enkele weken geleden nog tijdens de plenaire zitting. 

Op vlak van de operaties vallen twee zaken op. Ten eerste is er een enorme nadruk op de “hulp aan de natie” taken. Het is goed dat ons leger paraat staat voor de natie in geval van calamiteiten maar maanden na een ramp of aanslag zou de burgerlijke overheid toch moeten al hebben moeten overnemen. Bij overstromingen is het normaal dat militairen snel komen helpen maar je kan je vragen stellen over het feit dat ze maanden later nog steeds oevers aan het verstevigen zijn. 

De passage over het creëren van een duidelijk kader voor het geval militairen tijdelijk (!) terug de straat op moeten wegens terreur is niet duidelijk. Ik vraag al lang een duidelijk wetgevend kader: als je tijdelijk en uitzonderlijk de militairen op straat laat patrouilleren dan moet je als overheid zorgen voor een duidelijk wettelijk kader. Opnieuw zwaar bewapende soldaten de straat op sturen, zonder duidelijk mandaat, is niet wenselijk. 

Ten tweede is, nog op vlak van operaties, de terugkeer naar Afrika opvallend. Operaties in Mali en Niger blijven behouden maar er komen ook trainingsmissies in Mozambique en in de Centraal-Afrikaanse-Republiek. Militaire samenwerking met Congo en Benin wordt ook verder uitgewerkt. Daarnaast zijn er uiteraard de belangrijke maar traditionele NAVO operaties op zee en in Oost-Europa. 

Opvallend is dat NEO oftewel evacuatie van Belgen (zoals in Kabul) relatief weinig aandacht krijgt in de nota. Er wordt wel vermeld dat dit zal moeten bekeken worden vanuit “een Europees perspectief”, wat uiteraard klopt. Er is in de tekst veel aandacht voor de Europese Defensie. Dat is goed. Over Pesco worden interessante zaken geschreven. Over de samenwerking met de industrie ook, al wordt het daar tijd om echt actie te zien. Bijvoorbeeld op vlak  van “Camo”, de samenwerking met en integratie in de Franse strijdkrachten blijft dat onder de verwachtingen. 

Het militair ziekenhuis zal worden uitgebouwd tot een medische hub die onder andere crisis- en rampenbestrijding zal huisvesten. Zeer goed, daar heb ik al veel vragen over gesteld. In volle covid-crisis werd het ziekenhuis niet gebruikt, wat duidelijk een gemiste kans was. Er wordt nu een keuze gemaakt voor de toekomst van het ziekenhuis, mijn inziens is het de juiste. 

Over het War Heritage Institute, nog een dossier dat ik van zeer dichtbij opvolg, is er weinig te melden. In 2021 werd een strategisch plan goedgekeurd en de DG werd bevestigd. 2022 moet jaar van rustige heropbouw worden, zonder crisissen. 

De Beleidsnota van Minister Dedonder bevat dus relatief weinig verrassingen en een reeks duidelijke engagementen, zeker opnieuw inzake personeel. De invulling van de strategische visie en natuurlijk de programmawet met investeringen komen er de komende weken nog aan. Die twee teksten gaan, nog meer dan de beleidsnota 2022 de echte richting naar 2030 aanduiden voor onze Belgische Defensie.