Debat in parlement: uitbreiding Belgische militaire missie in Mali?

De Sahel is al jaren een kruidvat. ‘Failed States’, militaire staatsgrepen, etnische conflicten, jihadisme en rondtrekkende roverbendes toverden de regio om in wat vaak het 'Afghanistan van Afrika' wordt genoemd. Al tientallen jaren wordt de regio verscheurd door bloedige opstanden en aanslagen.

Verschillende landen proberen al jaren de situatie onder controle te houden. Humanitaire motieven spelen daarbij een rol maar ook hier is de vergelijking met Afghanistan er: men wil ook vermijden dat de regio een uitvalsbasis wordt voor moslimfundamentalisten die vanuit de regio wereldwijd aanslagen plegen.

Veel Europese landen leveren troepen. Frankrijk neemt al jaren de leiding in Mali. De Fransen zijn er al acht jaar actief met ruim 5.000 Franse troepen.



Tijdens die missie, de Barkhane-operatie, werd geprobeerd de Malinese overheid te ondersteunen in de strijd tegen jihadistische groeperingen. Zeker na het debacle in Afghanistan zwol de kritiek aan. De missie kostte al meer dan 50 Franse militairen het leven en Frankrijk leek dieper en dieper in een moeras van een 'eeuwige en dure oorlog' te zakken. De Franse president Emmanuel Macron beloofde een slankere operatie, met steun van andere landen, de zogenaamde Taskforce Takuba.

In november liet België weten dat er een plan op tafel ligt om 250 militairen naar Mali te sturen om er deel te nemen aan een Franse antiterreur-operatie. Vanaf midden 2022 zouden Belgische militairen actief zijn in die Franse missie Takuba in Mali en tegen eind 2022 zouden 250 manschappen ter plaatse moeten zijn. De timing en aantallen werden goedgekeurd door het kernkabinet van midden november maar Minister van Defensie hield – terecht ! - een slag om de arm. Zo moet situatie op terrein 'voldoende stabiel' zijn. ‘Als blijkt dat het daar politiek uit de hand loopt of dat de veiligheidssituatie volledig wijzigt, verandert dat uiteraard ook het plan voor die operatie', zo klonk het.

Wel, dat is nu net wat er aan het gebeuren is. Frankrijk weegt al langer openlijk haar belangen en de noodzaak van haar operaties in Mali af. Het oplopende aantal militairen dat het leven laat, speelt daar een belangrijke rol in. De staatsgreep van Mali in augustus 2020 werd gevolgd door een tweede militaire staatsgreep in mei 2021. Ook in andere landen in de regio vonden staatsgrepen plaats.

Het jaar 2022, nog maar net begonnen, wordt gekenmerkt door een snelle opeenvolging van belangrijke feiten in Mali. Zo besliste Zweden midden januari om haar deelname aan Takuba niet te verlengen. Eind januari werd Denemarken verplicht door de militaire junta om haar troepen terug te trekken. En ook in de maand werd de aanwezigheid van Russische huurlingen van de Wagner Groep bevestigd door de EU. De Wagner Group is een aan het Kremlin gelieerde huurlingenmacht.

Tussen Frankrijk en Mali is het ook helemaal verkeerd gegaan: de Franse ambassadeur werd gevraagd het land te verlaten en enkele weken terug was er nog een incident met een Franse A400M die zogezegd het luchtruim van Mali had geschonden. Bizar, aangezien Frankrijk al jaren operaties in en boven Mali uitvoert. Bizar maar ook zeer gevaarlijk, want het regime klaagde meteen via een provocerend persbericht deze ‘schending’ aan. De geschiedenis leert ons dat dit soort voorvallen zeer snel zeer gevaarlijk kunnen worden. En tot slot liet de Europese Unie weten sancties voor te bereiden om op te leggen aan het Malinese regime aangezien deze laatste het houden van verkiezingen vertraagd.

Specifiek in Mali is België momenteel actief in het kader van 2 missies, met iets meer dan 100 militairen:

-         Een vredesmissie van de Verenigde Naties (MINUSMA) en

-         Een trainingsmissie van de Europese Unie (EUTM) waarbij Malinese troepen worden opgeleid en getraind.

Maar de kernvraag is nu: moeten we deelnemen aan operatie Takuba? Deze vraag staat centraal in een gemeenschappelijke Kamercommissie op 15 februari met de Minister Dedonder, Wilmes en Kitir.

Op basis van mijn informatie kan ik alleen maar zeggen: “neen”. Eerst en vooral moeten we duidelijk stellen dat de beslissing eigenlijk niet in Brussel zal genomen worden, maar wel driehonderd kilometer zuidelijker. Als er in Parijs beslist wordt om de militaire operaties in Mali te verminderen, dan zal België volgen. Politiek en militair is dat duidelijk.

Maar ook als Frankrijk zou beslissen om door te gaan met onder andere Takuba lijkt me het me beter af te zien van deelname. Ten eerste laat de ronduit vijandige sfeer die er momenteel heerst vanuit de junta naar Europese landen, niet toe om ernstig en veilig (in de mate dat de regio als veilig kan beschouwd worden) te werken. Van de-escalatie is er momenteel geen sprake. Ten tweede is er absoluut geen duidelijke doelstelling: naar waar willen we evolueren? Vanaf welk moment kunnen we stellen dat onze militaire doelstellingen bereikt zijn? En de humanitaire doelstellingen? Is er überhaupt kans daarop? Op die vragen zijn er geen antwoorden. Opnieuw kan je de link maken met Afghanistan. En dat ten derde de regio ronduit onveilig is en dat dus Belgische gesneuvelden niet uit te sluiten zijn is ook een belangrijk argument. Militairen worden opgeleid, getraind en uitgerust om militaire operaties uit te voeren. Gevaar is er altijd. Defensie en de politiek moet daarmee omgaan en dit aanvaarden. Maar we mogen dat niet lichtzinnig doen.

Deelnemen aan Takuba is dus niet wat we moeten doen. We moeten de situatie ter plaatse verder opvolgen. In het kader van de VN en haar MINUSMA operatie kunnen we aanwezig blijven. Via de Europese trainingsmisie (EUTM) kunnen we via het opleiden van lokale militairen ons steentje bijdragen voor een betere toekomst en stabiliteit in de regio. En als de Malinese overheid ervoor kiest om stabiliteit te brengen in haar land door intern verkiezingen te organiseren en extern normale militaire en diplomatieke relaties op te bouwen met Europese landen, dan moet de situatie herbekeken worden. Maar ondertussen kan Frankrijk, België en al hun partners beter inzetten op landen, in de Sahel-regio of zelfs elders in Afrika, waar overheden wel bereid zijn om hun democratisch systeem en hun bevolking te beschermen en waar dankzij politieke, militaire en diplomatieke dialoog kan gewerkt worden aan een veiligere en stabiele situatie.